HIV ile Yaşayan Bireyler Kırgızistan’da Evlat Edinme Hakkı Kazandı
UNAIDS (Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı) 12 Şubat 2021 tarihinde, bir aktivist sayesinde Kırgizistan’da tüm HIV ile yaşayan bireylerin evlat edinme hakkı kazanması başarısını konu alan bir duyuru metni yayımladı:
Kırgızistan Anayasa Mahkemesi, Ocak 2021’in sonunda evlat edinmeye veya vasi ya da koruyucu aile olmaya engel hastalıklar listesinden HIV’i çıkardı. Kırgızistan’da HIV ile yaşayan bireylerin ebeveyn olmalarına engel olan yasa uzun yıllardır yürürlükteydi.
Akitivistlerin, avukatların, insan hakları savunucularının en çok da ayrımcılığa maruz bırakılan ve hakları için mücadele eden kişilerin ortak çabaları sayesinde elde edilen bu değişim, Kırgızistan’da HIV ile yaşayan bireylere yönelik damgalama ve ayrımcılığa karşı kazanılmış büyük bir başarı.
‘Kırgızistan HIV ile Yaşayan Kadınlar Ülke Ağı’nın yöneticisi Baktygul Israilova (yukarıda) da damgalanma ve ayrımcılıktan etkilenenlerden biri. Israilova birkaç yıl önce evlat edinmek istedi. Israilova: “O zamanlar sorunun kökenini tam olarak anlayamamıştım. Tüm belgeleri eksiksiz bir şekilde hazırlayıp, ilgili kuruma gönderdiğimde belgelerimi değerlendirip olumlu bir karar vereceklerini düşünmüştüm. 2 harika kızım vardı, sabit bir işim vardı, benim için tüm koşullar uygunmuş gibi gözüküyordu.”
HIV statüsünden dolayı evlat edinemeyeceğini öğrendiğinde çok şaşırmıştı. Israilova bu olayla ilgili şöyle diyor: “HIV ile yaşayan bireylerin sürekli olarak ayrımcılığa uğramalarına zaten alışkındım ama neden yetiştirme yurdundaki bir çocuğu evlat edinip ona sevgi verip o çocuğun ebeveyni olamasınlar ki?”
O sıralarda, Israilova HIV aktivizmindeki sürecinin başındaydı: “O zamana kadar hep bir şeylerden korkuyordum, öncelikli olarak da HIV statümden. Kızlarım için endişeleniyordum, iş bulamayacağımdan endişeliydim. Hayatta hiçbir şeyi başaramamaktan korkuyordum. Ama sonra korkmaktan bıktığımı fark ettim. Bu, hayatımın dönüm noktasıydı. Böylece HIV statümü açıkladım ve Kırgızistan’da HIV ile yaşadığı açıkça bilinen ilk kadın oldum.”
Kırgızistan İstatistik Kurumu’na göre 2019 yılında 18 yaşın altında ve bakıma ihtiyaç duyan 2000’den fazla çocuk ve ergenlik çağında olan genç vardı. Bunların 592’sinin annesi veya babası yok.
2018 yılında Israilova, HIV ile yaşayan ve Rusya’da HIV statüsü açıkça bilinen ilk kadınlardan biri olan Rus aktivist Svetlana Izambayeva (solda) ile tanıştı. Izambayeva Rusya’da evlat edinme hakkı için verdiği mücadelede kapsamlı ve başarıya ulaşan tecrübeler edindi. Bu nedenle de Kırgızistan’daki kadınlara başlattıkları bu mücadelede yardım etti ve danışmanlık verdi.
Benzer bir dava da Kırgızistan mahkemelerinde görülüyordu. Kırgız avukat Ainura Osmonalieva ve Kırgızistan’ın önde gelen insan hakları kuruluşlarından biri olan Adilet kuruluşunun avukatları, kız kardeşinin ölümünden sonra yeğenini evlat edinebilmesi için HIV pozitif bir kadına destek veriyorlardı.
Aktivistler iş birliği yapıp beraber çalıştılar ve yürürlükteki yasal çerçeveyi, uluslararası yükümlülükleri, onaylanan sözleşmeleri ve Kırgızistan’ın da uygulamayı taahhüt ettiği Birleşmiş Milletler’in HIV/AIDS’i Bitirmeye Yönelik Siyasi Deklarasyonu’nu taradılar. Bu süreç iki yıl sürdü. Özellikle Avrasyalı Kadınlar AIDS Ağı’ndaki ülkeler başta olmak üzere diğer ülkelerdeki aktivistler kanıt toplanmasına katkıda bulundular. Aktivistler, üç Doğu Avrupa ülkesinde – Moldova, Rusya, Ukrayna – gerçekleşen yasa değişikliğine dikkat çektiler. UNAIDS Kırgızistan Ofisi, tüm süreçlerde ‘Kırgızistan HIV ile Yaşayan Kadınlar Ağı’nın savunuculuk çabalarına destek verdi ve ağın organizasyonel ve savunuculuk kapasitesinin geliştirilmesi için de teknik destek sağladı.
Israilova, Anayasa Mahkemesi hâkimleri karşısında savunma yapacağı sırada tüm gelişmelere kendini hazırlamış olduğunu belirtiyor: “Mahkemeden olumsuz bir karar çıksa bile vazgeçmeyecektik ve HIV ile yaşayan her kişi evlat edinme veya bir çocuğun vasiyetini alma hakkı elde edene kadar tekrar tekrar çabalayacaktık.”
“Mahkemeden olumlu karar çıktığında, eve gelip kızlarıma elde ettiğimiz sonucu anlattım. İkisi de çok uzun zamandır bir erkek kardeşleri olmasını istiyorlardı ve hatta kafalarında bir isim bile belirlemişlerdi. Kızlarım yolumu aydınlatan ışığım. Onlar olduğu için hayatta birçok şeyi başarabildim. Şimdi başka bir çocuğu da mutlu etmem için belgelerimi hazırlama zamanı.”
Çeviriyi yapan ekip arkadaşımız Ercan Koç’a çok teşekkür ederiz.
