HIV ve Polifarmasi
- POZİTİF İZ
- 24 Nis
- 3 dakikada okunur
Gelişen tedavi olanakları sayesinde HIV ile yaşayan kişiler artık daha uzun ve sağlıklı hayatlar sürdürüyor. Ancak bu süreçte, hem HIV tedavisinin gereklilikleri hem de eşlik eden sağlık durumları nedeniyle birden fazla ilacın kullanılması gerekebiliyor. Bu duruma polifarmasi deniyor.
Doğru yönetildiğinde polifarmasi, kişinin hem HIV ile hem de diğer sağlık sorunlarıyla güçlü bir şekilde baş etmesini sağlar. Bu yazıda polifarmasinin ne olduğu, HIV ile yaşayan kişilerde neden daha sık görüldüğü ve güvenli ilaç yönetimiyle yaşam kalitesinin nasıl artırılabileceği ele alınıyor.
Polifarmasi Nedir?
Polifarmasi, bir kişinin aynı anda birden fazla ilacı—genellikle beş veya daha fazlasını—sürekli olarak kullanması durumudur. Bu ilaçlar hem reçeteli hem de reçetesiz olabilir. Polifarmasi, özellikle yaşlı kişilerde veya birden fazla kronik sağlık durumu olan kişilerde daha sık görülür. Ancak günümüzde kronik sağlık durumlarının daha erken yaşlarda başlaması ve hastalıkların uzun süre yönetilmesi, genç kişilerde de polifarmasiyi yaygınlaştırdı.
Polifarmasinin Riskleri
Polifarmasi bazı durumlarda kaçınılmaz ve faydalıdır; örneğin birden fazla sağlık durumunun etkin biçimde kontrolü için. Ancak çok sayıda ilaç kullanımı bazı ciddi riskleri beraberinde getirebilir:
İlaç-ilaç etkileşimleri
Artan yan etkiler
Tedaviye uyumda zorluk
Yaşam kalitesinde azalma
Gereksiz veya yinelenen ilaç kullanımı sonucu oluşabilecek sağlık sorunları
Bu nedenle, polifarmasinin dikkatle yönetilmesi önemli.
HIV ile Yaşayan Kişilerde Polifarmasi Nasıl Yönetilir?
1. Antiretroviral Tedavi (ART)
HIV tedavisi, virüsün baskılanması ve bağışıklık sisteminin korunması için birden fazla antiretroviral ilacın ömür boyu kullanımı esasına dayanır. Bu durum, zaten başlı başına çoklu ilaç kullanımını gerektirir.
2. Eşlik Eden Kronik Hastalıklar (Komorbiditeler)
Yaş ilerledikçe, herkese olabileceği gibi HIV ile yaşayan kişilerde de hipertansiyon, diyabet, hiperlipidemi, osteoporoz, karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi ek sağlık sorunları görülebilir. Bu hastalıklar için ayrı ilaçlar gerekli.
3. Yaşlanma Süreci
Modern tedaviler sayesinde HIV ile yaşayan kişiler de tüm insanlar gibi uzun ve sağlıklı bir yaşam sürebiliyor. Bu da yaşlanmaya bağlı hastalıkların ve buna bağlı olarak ilaç kullanımının artmasına neden olur.
4. İlaç Etkileşimleri ve Uyumsuzluklar
Antiretroviral ilaçlar diğer ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu etkileşimler bazı ilaçların etkisini azaltabilir, artırabilir veya toksik hale getirebilir. Bu nedenle tedavi dikkatli biçimde düzenlenmeli.
5. Ruhsal Destek ve Takviye Kullanımı
HIV ile yaşayan kişiler de zaman zaman depresyon ve anksiyete gibi duygusal zorluklar yaşayabilir. Bu durumlar için antidepresanlar veya uyku düzenleyici ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca bağışıklığı destekleyen takviyeler de reçeteye eklenebilir.
Polifarmaside Pratik Öneriler
Düzenli İlaç Denetimi Yapılmalı
Tüm ilaçlar belirli aralıklarla uzmanlar tarafından gözden geçirilmeli; yinelenen, etkisiz veya gereksiz ilaçlar ayıklanmalı.
İlaç Etkileşimleri Titizlikle Kontrol Edilmeli
Antiretroviral tedavi ile uyumlu olmayan ilaçlardan kaçınılmalı, gerekiyorsa alternatif tedavilere yönelinmeli.
Kişiler Bilgilendirilmeli
HIV ile yaşayanlar, ilaçlarını nasıl kullanmaları gerektiği ve olası yan etkileri konusunda açıkça bilgilendirilmeli.
Multidisipliner Yaklaşım Benimsenmeli
Enfeksiyon hastalıkları uzmanları, psikiyatristler, farmakologlar, diyetisyenler ve gerekirse sosyal hizmet uzmanları birlikte çalışarak kişinin tüm sağlık ihtiyaçlarını kapsayan bir bakım sunmalı.
Polifarmasi, HIV ile yaşayan kişiler için hem kaçınılmaz hem de dikkatle yönetilmesi gereken bir durum. Uygun şekilde planlanmayan ilaç kombinasyonları, tedavinin etkinliğini azaltabilir, yaşam kalitesini düşürebilir. Bu yüzden HIV ile yaşayan kişilerin yalnızca HIV değil, tüm sağlık durumları ve ilaç kullanımı bir bütün olarak ele alınmalı; gereksiz ilaç kullanımından kaçınılmalı ve ‘kişi’ merkezli bir yaklaşım benimsenmeli.
Kaynakça
Justice, A.C., et al. (2006). Polypharmacy and medication adherence in HIV-infected veterans: importance of regimen complexity. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes, 43(4), 504-510.
https://doi.org/10.1097/01.qai.0000245882.47684.36
Gebo, K.A., et al. (2010). Contemporary costs of HIV healthcare in the HAART era. AIDS, 24(17), 2705-2715.
https://doi.org/10.1097/QAD.0b013e32833f3be4
Guaraldi, G., et al. (2011). Premature age-related comorbidities among HIV-infected persons compared with the general population. Clinical Infectious Diseases, 53(11), 1120–1126.
https://doi.org/10.1093/cid/cir627
Back, D., & Marzolini, C. (2013). The challenge of HIV treatment in an ageing population. Antiviral Research, 98(1), 27-35.
https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2013.01.013
Moir, S., & Fauci, A.S. (2014). B-cell exhaustion in HIV infection: the role of immune activation. Current Opinion in HIV and AIDS, 9(5), 472–477.
