HIV ve Polifarmasi

Gelişen tedavi olanakları sayesinde HIV ile yaşayan kişiler artık daha uzun ve sağlıklı hayatlar sürdürüyor. Ancak bu süreçte, hem HIV tedavisinin gereklilikleri hem de eşlik eden sağlık durumları nedeniyle birden fazla ilacın kullanılması gerekebiliyor. Bu duruma polifarmasi deniyor.

Doğru yönetildiğinde polifarmasi, kişinin hem HIV ile hem de diğer sağlık sorunlarıyla güçlü bir şekilde baş etmesini sağlar. Bu yazıda polifarmasinin ne olduğu, HIV ile yaşayan kişilerde neden daha sık görüldüğü ve güvenli ilaç yönetimiyle yaşam kalitesinin nasıl artırılabileceği ele alınıyor.

Polifarmasi Nedir?

Polifarmasi, bir kişinin aynı anda birden fazla ilacı—genellikle beş veya daha fazlasını—sürekli olarak kullanması durumudur. Bu ilaçlar hem reçeteli hem de reçetesiz olabilir. Polifarmasi, özellikle yaşlı kişilerde veya birden fazla kronik sağlık durumu olan kişilerde daha sık görülür. Ancak günümüzde kronik sağlık durumlarının daha erken yaşlarda başlaması ve hastalıkların uzun süre yönetilmesi, genç kişilerde de polifarmasiyi yaygınlaştırdı.

Polifarmasinin Riskleri

Polifarmasi bazı durumlarda kaçınılmaz ve faydalıdır; örneğin birden fazla sağlık durumunun etkin biçimde kontrolü için. Ancak çok sayıda ilaç kullanımı bazı ciddi riskleri beraberinde getirebilir:

• İlaç-ilaç etkileşimleri

• Artan yan etkiler

• Tedaviye uyumda zorluk

• Yaşam kalitesinde azalma

• Gereksiz veya yinelenen ilaç kullanımı sonucu oluşabilecek sağlık sorunları

  
  

Bu nedenle, polifarmasinin dikkatle yönetilmesi önemli.

HIV ile Yaşayan Kişilerde Polifarmasi Nasıl Yönetilir?

1. Antiretroviral Tedavi (ART)

HIV tedavisi, virüsün baskılanması ve bağışıklık sisteminin korunması için birden fazla antiretroviral ilacın ömür boyu kullanımı esasına dayanır. Bu durum, zaten başlı başına çoklu ilaç kullanımını gerektirir.

2. Eşlik Eden Kronik Hastalıklar (Komorbiditeler)

Yaş ilerledikçe, herkese olabileceği gibi HIV ile yaşayan kişilerde de hipertansiyon, diyabet, hiperlipidemi, osteoporoz, karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi ek sağlık sorunları görülebilir. Bu hastalıklar için ayrı ilaçlar gerekli.

3. Yaşlanma Süreci

Modern tedaviler sayesinde HIV ile yaşayan kişiler de tüm insanlar gibi uzun ve sağlıklı bir yaşam sürebiliyor. Bu da yaşlanmaya bağlı hastalıkların ve buna bağlı olarak ilaç kullanımının artmasına neden olur.

4. İlaç Etkileşimleri ve Uyumsuzluklar

Antiretroviral ilaçlar diğer ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu etkileşimler bazı ilaçların etkisini azaltabilir, artırabilir veya toksik hale getirebilir. Bu nedenle tedavi dikkatli biçimde düzenlenmeli.

5. Ruhsal Destek ve Takviye Kullanımı

HIV ile yaşayan kişiler de zaman zaman depresyon ve anksiyete gibi duygusal zorluklar yaşayabilir. Bu durumlar için antidepresanlar veya uyku düzenleyici ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca bağışıklığı destekleyen takviyeler de reçeteye eklenebilir.

Polifarmaside Pratik Öneriler

Düzenli İlaç Denetimi Yapılmalı

Tüm ilaçlar belirli aralıklarla uzmanlar tarafından gözden geçirilmeli; yinelenen, etkisiz veya gereksiz ilaçlar ayıklanmalı.

İlaç Etkileşimleri Titizlikle Kontrol Edilmeli

Antiretroviral tedavi ile uyumlu olmayan ilaçlardan kaçınılmalı, gerekiyorsa alternatif tedavilere yönelinmeli.

Kişiler Bilgilendirilmeli

HIV ile yaşayanlar, ilaçlarını nasıl kullanmaları gerektiği ve olası yan etkileri konusunda açıkça bilgilendirilmeli.

Multidisipliner Yaklaşım Benimsenmeli

Enfeksiyon hastalıkları uzmanları, psikiyatristler, farmakologlar, diyetisyenler ve gerekirse sosyal hizmet uzmanları birlikte çalışarak kişinin tüm sağlık ihtiyaçlarını kapsayan bir bakım sunmalı.

Polifarmasi, HIV ile yaşayan kişiler için hem kaçınılmaz hem de dikkatle yönetilmesi gereken bir durum. Uygun şekilde planlanmayan ilaç kombinasyonları, tedavinin etkinliğini azaltabilir, yaşam kalitesini düşürebilir. Bu yüzden HIV ile yaşayan kişilerin yalnızca HIV değil, tüm sağlık durumları ve ilaç kullanımı bir bütün olarak ele alınmalı; gereksiz ilaç kullanımından kaçınılmalı ve ‘kişi’ merkezli bir yaklaşım benimsenmeli.

Kaynakça

1. Justice, A.C., et al. (2006). Polypharmacy and medication adherence in HIV-infected veterans: importance of regimen complexity. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes, 43(4), 504-510.

   https://doi.org/10.1097/01.qai.0000245882.47684.36

   
   

2. Gebo, K.A., et al. (2010). Contemporary costs of HIV healthcare in the HAART era. AIDS, 24(17), 2705-2715.

   https://doi.org/10.1097/QAD.0b013e32833f3be4

   
   

3. Guaraldi, G., et al. (2011). Premature age-related comorbidities among HIV-infected persons compared with the general population. Clinical Infectious Diseases, 53(11), 1120–1126.

   https://doi.org/10.1093/cid/cir627

   
   

4. Back, D., & Marzolini, C. (2013). The challenge of HIV treatment in an ageing population. Antiviral Research, 98(1), 27-35.

   https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2013.01.013

   
   

5. Moir, S., & Fauci, A.S. (2014). B-cell exhaustion in HIV infection: the role of immune activation. Current Opinion in HIV and AIDS, 9(5), 472–477.

   https://doi.org/10.1097/COH.0000000000000091