İğne Batması Yaralanmaları, Atılmış İğneler ve HIV Bulaş Riski
Önemli Noktalar:
İğne batması yaralanması sonrası enfeksiyon riski çok düşük.
Birleşik Krallık’ta 1999’dan beri sağlık çalışanlarında iş yerinde iğne batması yaralanması sonrasında belirlenmiş kesin bir HIV enfeksiyonu vakası bulunmuyor.
Kamusal alana atılan bir iğne veya şırıngaya temas nedeniyle belgelenmiş bir HIV enfeksiyonu vakası bulunmuyor.
İğne batması yaralanmaları sonrası Temas Sonrası Profilaksi (TSP) ile ilgili kılavuzlar var.
** ** ** ** **
İğne batması ya da delici kesici alet yaralanması; derinin maruziyet öncesinde kan, doku veya diğer vücut sıvılarıyla temas etmiş bir iğne ya da delici kesici alet ile (mesela şırınga, neşter veya kırık cam) bütünlüğünün bozulmasıdır.
İğne batması yaralanmaları en sıklıkla sağlık çalışanları arasında yanlışlıkla enfekte kana maruz kalmakla gerçekleşmekte (mesleki maruziyet). Her yıl tüm yaralanmalar rapor edilmemesine rağmen, bir milyonu Avrupa’da olmak üzere, dünya çapında yaklaşık üç milyon iğne batması yaralanması gerçekleştiği tahmin edilmekte. Aşağıda açıklandığı gibi, yaralanma sonrası dokümante edilmiş HIV enfeksiyonu vakası çok nadir.
Toplumsal alanlara atılmış iğnelerden (mesleki olmayan maruziyet) dolayı yaralanma daha az yaygın ve enfeksiyonlar nadir. Bu şekilde iğneyle temas sonucu belgelenmiş HIV enfeksiyonu vakası bulunmamakta.
Tıbbi prosedürler sırasında HIV maruziyetine dair araştırmalar;
Potansiyel olarak tıbbi prosedürler sırasında kan yoluyla bulaşabilen virüsler arasında HIV ile birlikte hepatit B ve hepatit C virüsü de yer almakta. Deri delinmesi yaralanmasının ardından bulaşma riski, nesneyi daha önce kullanan kişinin bir enfeksiyona sahip olup olmadığına, kişinin kanındaki virüs düzeyine, bulunan kan miktarına, söz konusu iğne veya şırınganın türüne, kullanıldığı zamandan beri geçen süreye ve de yaralanmanın doğasına bağlı.
Bilinen bir HIV maruziyetinden sonra Temas Sonrası Profilaksi (TSP) düşünülmeli. Temas sonrası profilaksininin iğne batması yaralanmalarına bağlı HIV’i engellemede %80’in üstünde etkili bir şekilde koruma sağladığı bilinmekte. Farklı bir TSP formu, Hepatit B’ye karşı koruma da mevcut.
Kaç tane HIV vakası mesleki iğne batması yaralanmalarından dolayı meydana geldi?
Amerika Birleşik Devletleri’nde 2013’e kadar sağlık çalışanlarında HIV’nin mesleki bulaş ile tespit edildiği 1999’dan beri bir vaka olmak üzere toplamda 58 vaka vardı. Birleşik Krallık’ta sağlık hizmeti verilen yerler kapsamında gerçekleşen iğne atması yaralanmasına bağlı HIV enfeksiyonuna dair yalnızca kesin beş vaka bulunmakta ve son 20 yıldır hiç vaka bildirilmedi. Kazara iğne batması yaralanması sonucu bulaşan HIV vaka sayısının dünya çapında yaklaşık 100 kişi civarında olduğu düşünülmekte.
2004 ve 2013 arasında, Birleşik Krallık’ta toplam 1478 sağlık çalışanının HIV içeren hasta kanına maruz kaldığı bildirildi. Bu kişilerin dörtte üçü, neredeyse hepsi temas sonrası ilk 24 saat içinde olmak üzere, Temas Sonrası Profilaksi (TSP) aldı ve sonuç olarak HIV geçişi olmadı.
Sağlık hizmeti sağlanan ortamlarda iğne batması yaralanması riski nedir?
HIV bulunan kan içeren iğne batmasından bulaş riskinin yaklaşık olarak %0.23 olduğu ya da 500’de birin biraz üzerinde olduğu tahmin edilmekte. Fakat bulaş hesaplamalarının dayandırıldığı bulaşma olasılığına dair analizler geniş çaplı antiretroviral terapinin başlamasından önceye, ağırlıklı olarak 1980 ve 1990lara dayanmakta. HIV tedavisinin etkinliği sebebiyle, Birleşik Krallık’ta HIV ile yaşayan birinin kanında saptanabilir virüs bulunmayabilir, bu da riski daha da düşürmekte (Belirlenemeyen eşittir Bulaşmayan, B=B). Bu sebeple, Birleşik Krallık yönergelerinde artık saptanamayan bir viral yüke sahip bir kaynağa mesleki maruziyet sonrası TSP önerilmemekte.
Sağlık çalışanlarında HIV geçişi için en büyük risk, yüksek viral yükü ya da ileri evrede olan HIV pozitif bir kişinin arter ya da venine girmiş bir iğnenin sebep olduğu cilt delinmesi yaralanmasıdır. 2013 Avrupa Birliği Kesici Madde Direktifi sağlık personelinin korunmasına yönelik önlemleri şart koşmakta.
Kontamine bir iğne aracılığıyla edinilebilecek diğer kan yoluyla bulaşan enfeksiyonların riski HIV’e kıyasla daha yüksek (Hepatit B için %6-30 ve Hepatit C için %1,8). Bu sebeple sağlık çalışanlarına, Hepatit C aşısının bulunmamasına karşın, Hepatit B aşısı olmaları önerilmekte.
Eğer temel sağlık hizmeti tesislerinin bulunduğu bir bölgeye seyahat ediyorsanız, yanınızda kişisel kullanımınız için sterilize şırınga ve iğne içeren medikal bir kit taşımayı isteyebilirsiniz.
Atılan iğnelere bağlı HIV riski nedir?
Madde kullanan kişiler ya da başkaları kamusal alanda kullanılmış şırınga ya da iğne bıraktıklarında, çoğunlukla HIV bulaş riskiyle ilgili kaygı ve endişelere yol açabilirler. Parklarda, oyun alanlarında, plajlarda, umumi tuvaletlerde veya sokaklarda insanlar atılan iğnelere basabilir ya da çocuklar iğneleri tutabilir. Atık işçileri de bu atılmış iğnelerle temas etme riskindedirler.
Birleşik Krallık’ta, iğne değişim programları sayesinde, uyuşturucu kullanan kişiler arasında çok düşük bir seviyede HIV bulunmakta. Teorik olarak atılmış iğneden HIV bulaş riski mümkün olsa da, sağlık hizmeti kuruluşlarına kıyasla kamusal alanda bulunan iğneler sebebiyle enfeksiyon gerçekleşmesi, iğnenin çevreye maruziyeti ve yaralanmalarının yüzeyselliği sebebiyle çok daha düşük olasılıkta. HIV kuruduğunda hayatta kalamayan kırılgan bir virüs. Virüsün daha düşük sıcaklıklarda, daha fazla miktarda kan ve daha geniş şırıngalar içinde hayatta kalması daha olası.
2015’te küresel olarak bildirilen 1500 iğne batması yaralanmasının değerlendirilmesiyle, sadece beş tane kan yoluyla bulaşan viral enfeksiyon vakası tespit edildi ve bunların tümü de Hepatit B veya C.
Atılan iğneler sonucunda oluştuğu bilinen 2 Hepatit B vakası da aşılanmamış ve maruziyet sonrası yeterli tedavi almamış kişilerde. 2011’de Avusturalya’da, atılan iğne yaralanmasından 2 ay sonra bir yetişkinde gelişen akut hepatit vakası bildirildi. 1990’larda İspanya’da, HIV ve Hepatit B olduğu bilinen bir komşunun bıraktığı iğnenin battığı 4 yaşındaki bir erkek çocukta Hepatit B enfeksiyonu olduğu varsayılan bir vaka bildirildi.
Toplumda iğne batması yaralanması sonucunda üç tane yetişkin hepatit C vakası bildirildi. 2005 yılında 64 yaşındaki bir kadında İspanyolca bir vaka bildirildi. TSP ve Hepatit B aşısı uygulanmış, fakat 3 ay sonra Hepatit C ile başvurup ve tedavi aldı. Diğer iki vaka Avusturalya’dadır ve yaralanma sonrasında hiçbir tıbbi müdahale almadı.
Kamusal alanda bırakılmış iğne veya şırınga ile temasa dayalı belgelenmiş HIV enfeksiyonu vakası bulunmamakta.
Birleşik Krallık’ta, ulusal yönergeler kamusal alanda bırakılmış iğne veya şırınga yaralanması sonrasında TSP uygulanmasını önermemekte. Fakat çoğu zaman Hepatit B için temas sonrası profilaksi, Hepatit B için aşılama ve tetanoz için aşılama önerilmekte.
"Halka açık bir yere atılan bir iğne veya şırıngayla temas yoluyla HIV bulaştığı belgelenmiş hiçbir vaka yok."
Bir iğne batması yaralanması sonrası ne yapılmalı?
Eğer cildinizi kullanılmış bir iğne ile delerseniz, bu ilk yardım önerilerini hemen takip edin:
· İdeal olarak akan bir su altında tutarak yaranın kanamasını teşvik edin
· Yarayı akan su altında bolca sabun kullanarak yıkayın (çamaşır suyu kullanmayın)
· Yarayı yıkarken ovalamayın
· Yarayı emmeyin
· Yarayı kurulayın ve su geçirmez bir alçı ya da pansuman ile sarın
Ayrıca enfeksiyon kapma riskini azaltmak için ve TSP ihtiyacını değerlendirmek için acilen tıbbi tavsiye almalısınız.
Haziran 2019
Kaynak: https://www.aidsmap.com/about-hiv/needlestick-injuries-discarded-needles-and-risk-hiv-transmission
Çeviriyi yapan Pozitif-iz Derneği gönüllüsü Ceren’e çok teşekkür ederiz…
